Ανατομία και Φυσιολογία
1.1 Εισαγωγή
Η γνώση και η κατανόηση του ουροποιητικού συστήματος αποτελεί σημαντικό υπόβαθρο για την εξέταση της ακράτειας ούρων.
Οι πληροφορίες που ακολουθούν είναι σημαντικές και περιλαμβάνουν μια ανασκόπηση των βασικών ανατομικών και λειτουργικών εννοιών που αφορούν στο νωτιαίο μυελό.
1.2 Το ουροποιητικό σύστημα: δομή και λειτουργία
Το ουροποιητικό σύστημα διακρίνεται στην ανώτερη και την κατώτερη ουροφόρο οδό. Η ανώτερη ουροφόρος οδός αποτελείται από τους νεφρούς, τις νεφρικές πυέλους και τους ουρητήρες (Εικόνα 1.2.1).
Οι νεφροί είναι δύο όργανα με σχήμα φασολιού και με μέγεθος περίπου όσο η γροθιά σας. Βρίσκονται στον οπισθοπεριτοναϊκό χώρο (το χώρο πίσω από τη μεμβράνη που επενδύει τον κοιλιακό χώρο), παράλληλα με τα επίπεδα των σπονδύλων Θ12 έως Ο3 (δείτε το διάγραμμα στην ενότητα περί σπονδυλικής στήλης στην Εικόνα 1.3.5), και προστατεύονται από το κατώτερο τμήμα του θώρακα.
Η λειτουργία των νεφρών συνίσταται στη διήθηση και την απομάκρυνση ορισμένων άχρηστων ουσιών από το σώμα. Οι νεφροί αφαιρούν την ουρία από το αίμα μέσω μικροσκοπικών διηθητικών μονάδων που καλούνται «νεφρώνες». Οι νεφροί απεκκρίνουν επίσης ορισμένες άχρηστες ουσίες του μεταβολισμού, απεκκρίνουν ή διατηρούν τα ιόντα υδρογόνου, απεκκρίνουν ή παράγουν διττανθρακικά ιόντα (για τη ρύθμιση του pH), ρυθμίζουν την πίεση του αίματος και την ενυδάτωση.
Είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι οι νεφροί δεν αποτελούν το χώρο αποθήκευσης των ούρων. Αντίθετα, τραυματίζονται σε περίπτωση κατακράτησης ή παλινδρόμησης των ούρων.
Η δεύτερη δομή της ανώτερης ουροφόρου οδού είναι η νεφρική πύελος. Κάθε νεφρός διαθέτει μία πύελο, η οποία είναι μια χωνοειδής δομή που βρίσκεται στο κοίλο τμήμα του νεφρού. Ο νεφρός ή η νεφρική πύελος στενεύει στο σημείο όπου συναντά τους ουρητήρες.
Η λειτουργία της νεφρικής πυέλου συνίσταται στη μεταφορά των ούρων στους ουρητήρες. Καθώς η νεφρική πύελος γεμίζει, εκτελείται μια σύσπαση μέσω της οποίας τα ούρα προωθούνται περισταλτικά στους ουρητήρες με χαμηλή πίεση (20 έως 60 cm H2O ).
Όπως και ο νεφρός, έτσι και η νεφρική πύελος δεν αποτελεί χώρο αποθήκευσης των ούρων. Η νεφρική πύελος χωράει μόνο 15-30 ml ούρων.
Η τελευταία δομή της ανώτερης ουροφόρου οδού είναι οι ουρητήρες. Από κάθε νεφρική πύελο ξεκινά ένας ουρητήρας.
Η λειτουργία των ουρητήρων συνίσταται στην προώθηση των ούρων από τους νεφρούς μέχρι την ουροδόχο κύστη. Τα ούρα προωθούνται προς τα κάτω, μέχρι την ουροδόχο κύστη, μέσω της περισταλτικής (κυματοειδούς) κίνησης των ουρητήρων. Μικρές ποσότητες ούρων εισέρχονται στην ουροδόχο κύστη κάθε 10 έως 15 δευτερόλεπτα περίπου.
Οι ουρητήρες εισέρχονται στην ουροδόχο κύστη σε ένα σημείο που ονομάζεται ουρητηροκυστική συμβολή. Τα ούρα θα πρέπει να ρέουν προς τα κάτω και όχι προς τα πίσω, προς τους νεφρούς. Οι ειδικές δομές της ουρητηροκυστικής συμβολής εμποδίζουν την παλινδρόμηση των ούρων από την ουροδόχο κύστη στους νεφρούς, μέσω των ουρητήρων, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει σε μόλυνση (πυελονεφρίτιδα) και πιθανή νεφρική βλάβη.
Η κατώτερη ουροφόρος οδός αποτελείται από τις παρακάτω δομές: την ουροδόχο κύστη, την ουρήθρα και τις δομές του πυελικού εδάφους.
Η ουροδόχος κύστη είναι ένα κοίλο μυώδες όργανο που βρίσκεται εντός της πυέλου των ενηλίκων και εντός της κάτω κοιλιακής χώρας στα βρέφη. Η ουροδόχος κύστη αποτελείται από δύο κύρια μέρη: το σώμα και τον αυχένα.
Το σώμα της κύστης αποτελεί το μεγαλύτερο τμήμα της κύστης, όπου συσσωρεύονται και αποθηκεύονται τα ούρα. Ονομάζεται επίσης εξωστήρας μυς και αποτελεί τον κυριότερο λείο μυ του τοιχώματος της κύστης. Παίζει βασικό ρόλο στη διαστολή και τη συστολή της κύστης.
Ο αυχένας, με μήκος 2 έως 3 εκατοστά, σχηματίζει τη βάση της κύστης και τη συνδέει με την ουρήθρα. Αποτελείται από λείο μυ και ελαστικό ιστό. Ονομάζεται επίσης και «οπίσθια ουρήθρα».
Η ουροδόχος κύστη διαθέτει δύο εισόδους (τους ουρητήρες) και μία έξοδο (το ουρηθρικό στόμιο). Η τριγωνική περιοχή που σχηματίζεται από τις δύο ουρητηροκυστικές συμβολές και το ουρηθρικό στόμιο ονομάζεται επίσης κυστικό τρίγωνο.
Η λειτουργία της ουροδόχου κύστης συνίσταται στην αποθήκευση των ούρων και την απομάκρυνσή τους από το σώμα. Καθώς γεμίζει, η ουροδόχος κύστη διατείνεται και αποκτά σφαιρικό σχήμα. Η ουροδόχος κύστη ενός ενήλικα χωρά περίπου 300 έως 600 ml ούρων, αν και πολλοί άνθρωποι ουρούν πριν συμπληρωθεί ο όγκος αυτός.
Καθώς η κύστη γεμίζει, κάποιοι υποδοχείς τάσης παράγουν σήματα με τα οποία πληροφορούν τον οργανισμό ότι η κύστη πρέπει να κενωθεί. Μπορεί το άτομο να την κενώσει, εάν η στιγμή είναι κατάλληλη, ή μπορεί να καταστείλει συνειδητά την επιθυμία για ούρηση. Στη δεύτερη περίπτωση, τα σήματα θα συνεχιστούν και η επιθυμία για κένωση της κύστης θα ενισχύεται.
Καθώς η κύστη συστέλλεται για να κενωθεί, η πίεση στο εσωτερικό της αυξάνεται και μπορεί να φθάσει τα 50 cm H2O.
Η ουρήθρα εκτείνεται από τον αυχένα της κύστης μέχρι το εξωτερικό στόμιο. Είναι ένας μαλακός κοίλος σωλήνας με μυϊκά τοιχώματα, τα οποία συμπίπτουν όταν είναι η ουρήθρα είναι κενή. Αποτελείται κυρίως από λείο μυϊκό ιστό. Η ουρήθρα των γυναικών έχει μήκος 3,5 έως 5,5 εκατοστών περίπου. Η ουρήθρα των ανδρών έχει μήκος 23 εκατοστών περίπου και περιβάλλεται από τον αδένα του προστάτη, στο σημείο όπου εξέρχεται από την ουροδόχο κύστη.
Η λειτουργία της ουρήθρας συνίσταται στη δημιουργία μιας οδού μέσω της οποίας τα ούρα εξέρχονται από την ουροδόχο κύστη και αποβάλλονται από το σώμα. Τα ούρα αποβάλλονται από το σώμα μέσω ενός ανοίγματος, το οποίο καλείται στόμιο της ουρήθρας.
Η σωστή λειτουργία της ουρήθρας είναι απαραίτητη για την εγκράτεια. Το κλείσιμο της ουρήθρας εξαρτάται από τη στεγανή σύμπτωση (δηλαδή την επαφή) των εσωτερικών επιφανειών της ουρήθρας.
Οι βλεννώδεις εκκρίσεις της ουρήθρας, η αγγειακή παροχή, η νευρομυϊκή νεύρωση και οι μύες του πυελικού εδάφους είναι απαραίτητα στοιχεία για τη διατήρηση της κανονικής πίεσης απόφραξης της ουρήθρας.
Η έννοια του «πυελικού εδάφους» είναι δύσκολο να γίνει κατανοητή. Ως δομές του πυελικού εδάφους αναφέρονται συνήθως οι οστικές δομές, η ενδοπυελική περιτονία και οι μύες που στηρίζουν τα πυελικά όργανα.
Ο κύριος στηρικτικός μυς του πυελικού εδάφους της γυναίκας είναι ο ανελκτήρας του πρωκτού. Οι μύες αυτοί εκτελούν δομική στήριξη της πυέλου και περιβάλλουν την ουρήθρα και τον κόλπο.
Στους άνδρες, ο ανελκτήρας του πρωκτού είναι συνήθως παχύτερος απ’ ότι στις γυναίκες. Όπως και στις γυναίκες, έτσι και στους άνδρες ο μυς αυτός είναι το κύριο όργανο στήριξης της ουροδόχου κύστης και της ουρήθρας.
Το νευρικό σύστημα είναι το σύστημα που συντονίζει τη λειτουργία όλων των υπολοίπων συστημάτων του οργανισμού (μέλη και όργανα). Αυτό γίνεται με τη διαρκή πρόσληψη ερεθισμάτων από τον εξωτερικό κόσμο και το εσωτερικό περιβάλλον του σώματος και τη μεταφορά τους, μέσω των νεύρων, στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (ΚΝΣ). Εκεί τα ερεθίσματα αξιολογούνται και γίνεται η επεξεργασία των απαραίτητων νευρικών εντολών. Στη συνέχεια οι εντολές μεταβιβάζονται (πάλι μέσω των νεύρων) στα εκτελεστικά όργανα (μύες και αδένες).
Στο νευρικό σύστημα συναντάμε κυρίως νευρικά κύτταρα και νευρογλοία. Το νευρικό κύτταρο ή νευρώνας αποτελεί τη δομική και λειτουργική μονάδα του νευρικού συστήματος. Οι νευρώνες ανάλογα με τη λειτουργία τους διακρίνονται σε αισθητικούς, ενδιάμεσους και κινητικούς.
Οι αισθητικοί νευρώνες μεταφέρουν τα ερεθίσματα από την περιφέρεια προς το ΚΝΣ.
Οι ενδιάμεσοι νευρώνες υπάρχουν μόνο στο ΚΝΣ. Αυτοί επεξεργάζονται και μεταβιβάζουν νευρικές ώσεις σε άλλα νευρικά κύτταρα.
Οι κινητικοί νευρώνες μεταφέρουν τις εντολές από το ΚΝΣ προς τα εκτελεστικά όργανα (μύς και αδένες).
Τα νευρικά κύτταρα περιβάλλονται από τη νευρογλοία, η οποία αποτελείται από νευρογλοιακά κύτταρα και μεσοκυττάρια ουσία. Σε γενικές γραμμές, παρέχουν υποστηρικτικές και ανοσοποιητικές λειτουργίες στα νευρικά κύτταρα, ρυθμίζουν τη σύσταση του χημικού περιβάλλοντος στο νευρικό ιστό κλπ.
Τα νεύρα είναι χορδόμορφες δομές που αποτελούνται από νευρικές ίνες. Οι νευρικές ίνες μεταφέρουν νευρικές ώσεις στα διάφορα σημεία του σώματος.
:::Το νευρικό σύστημα χωρίζεται σε δύο επιμέρους συστήματα:
α. το Σωματικό Νευρικό Σύστημα. Είναι το τμήμα του νευρικού συστήματος που ελέγχει τις συνειδητές λειτουργίες. Περιλαμβάνει τα περιφερικά νεύρα και το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (ΚΝΣ). Το ΚΝΣ αποτελείται από τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό.
Αναπαράσταση του νευρικού συστήματος του ανθρώπου
β. το Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα (ΑΝΣ). Είναι το τμήμα του νευρικού συστήματος που διατηρεί σταθερό το εσωτερικό περιβάλλον του οργανισμού (ομοιόσταση). Αυτή του τη λειτουργία την επιτελεί «αυτόνομα», δηλαδή χωρίς την άμεση συμμετοχή της συνείδησης. Στο ΑΝΣ υπάρχουν δύο ανταγωνιστικά σκέλη, το συμπαθητικό και το παρασυμπαθητικό σύστημα.
Συμπαθητικό και παρασυμπαθητικό σύστημα. Οι έγχρωμες γραμμές αντιπροσωπεύουν τα συμπαθητικά νεύρα και οι μαύρες τα παρασυμπαθητικά.
Ο νωτιαίος μυελός είναι η μακρύτερη νευρική δομή του σώματος. Περικλείεται από τη σπονδυλική στήλη. Έχει μήκος 45 εκατοστών περίπου και εκτείνεται από τη βάση του εγκεφάλου, κατά μήκος της ράχης, μέχρι το δεύτερο οσφυϊκό σπόνδυλο (περίπου στη μέση). Αν δούμε σε μια εγκάρσια διατομή το νωτιαίο μυελό διακρίνουμε δύο περιοχές με διαφορετικό χρώμα.
Η πιο ανοιχτόχρωμη περιοχή λέγεται λευκή ουσία και βρίσκεται στην εξωτερική πλευρά. Το χρώμα της (και η ονομασία της) οφείλεται στο γεγονός ότι εκεί βρίσκονται σχεδόν αποκλειστικά εμμύελοι άξονες νευρικών ινών (που οδεύουν προς ανώτερες περιοχές του ΚΝΣ ή έρχονται από εκεί). Ας υποθέσουμε δηλαδή ότι τα αισθητήρια κύτταρα στα πέλματα του ποδιού μας διεγείρονται και στέλνουν νευρικές ώσεις στον εγκέφαλο, τότε κάποιοι νευρώνες αυτής της νευρικής οδού έχουν τους αξονές τους στη λευκή ουσία.
Η λευκή ουσία περιβάλλει μια πιο γκρίζα περιοχή που λέγεται φαιά ουσία. Στη φαιά ουσία δεν υπάρχουν παρά ελάχιστες εμμύελες ίνες. Αντίθετα, υπάρχουν πάρα πολλά σώματα νευρώνων. Στο κέντρο υπάρχει το κεντρικό κανάλι, που είναι γεμάτο με εγκεφαλονωτιαίο υγρό, όπως άλλωστε και ο χώρος που περιβάλλει ολόκληρο το νωτιαίο μυελό. Ο νωτιαίος μυελός αποτελεί το κέντρο «διεκπεραίωσης» των εντολών προς τα μέλη και όργανα του σώματος.
Σχηματική απεικόνιση του ανθρώπινου νευρικού συστήματος
Η σπονδυλική στήλη διακρίνεται σε τέσσερεις περιοχές
- Επτά αυχενικοί σπόνδυλοι προστατεύουν 8 αυχενικά νεύρα.
- Δώδεκα θωρακικοί σπόνδυλοι προστατεύουν 12 θωρακικά νεύρα.
- Πέντε οσφυϊκοί σπόνδυλοι προστατεύουν 5 οσφυϊκά νεύρα.
- Πέντε ιεροί σπόνδυλοι, οι οποίοι έχουν συνενωθεί σε ένα μοναδικό οστό, προστατεύουν 5 ιερά νεύρα.
Εικόνα 1.3.5 Σχηματική απεικόνιση του νωτιαίου μυελού
Στην εμβρυϊκή ζωή, αρχικά ο νωτιαίος μυελός και η σπονδυλική στήλη έχουν το ίδιο μήκος, δηλαδή ο νωτιαίος μυελός καταλαμβάνει όλο το μήκος του σπονδυλικού σωλήνα. Έτσι κάθε νωτιαίο νεύρο αναδύεται από το σύστοιχο μεσοσπονδύλιο τρήμα το οποίο βρίσκεται στο ίδιο ύψος με την ανάδυση του νωτιαίου νεύρου από το νωτιαίο μυελό. Με την πρόοδο όμως της διάπλασης ο νωτιαίος μυελός υπολείπεται σε ανάπτυξη σε σχέση με τη σπονδυλική στήλη, έτσι ώστε το κάτω άκρο του νωτιαίου μυελού, σε σύγκριση με του περιβάλλοντες σπονδύλους, φέρεται διαρκώς και υψηλότερα. Στο νεογνό το κάτω άκρο του νωτιαίου μυελού βρίσκεται στο ύψος του τρίτου οσφυϊκού σπονδύλου ενώ στον ενήλικα φτάνει στο ύψος του 1ου οσφυϊκού σπονδύλου. Συνέπεια αυτού είναι ότι τα νωτιαία νεύρα και οι ρίζες τους για να φτάσουν μέχρι το μεσοσπονδύλιο τρήμα τους ακολουθούν κατιούσα πορεία μέσα στο σπονδυλικό σωλήνα.
Εικόνα 1.3.5 Πλάγια άποψη με τα νωτιαία νεύρα
Εξαιτίας αυτού, υπάρχει συχνά ασυμφωνία ανάμεσα στο επίπεδο στο οποίο συμβαίνει κάποιο σπονδυλικό κάταγμα και στο νευρολογικό επίπεδο της κάκωσης του νωτιαίου μυελού.
Η διούρηση (ούρηση ή κένωση) είναι ουσιαστικά ένα νωτιαίο αντανακλαστικό που επηρεάζεται από τα ανώτερα εγκεφαλικά κέντρα ελέγχου. Ο νωτιαίος μυελός πρέπει συνεπώς να είναι άθικτος προκειμένου να διατηρηθεί η φυσιολογική ικανότητα της ούρησης και η εγκράτεια.
1.4 Εγκράτεια και «κανονική» κένωση
Εγκράτεια ονομάζεται η κατάσταση στην οποία ένας άνθρωπος διαθέτει και ασκεί την ικανότητα να αποθηκεύει τα ούρα και να ουρεί σε κοινωνικά αποδεκτές στιγμές. Ως «κανονική» μπορεί να οριστεί η κένωση απουσία προβλημάτων για το άτομο.
Οι περισσότεροι άνθρωποι εκκενώνουν την κύστη τους από 4 έως 8 φορές καθημερινά. Οι όροι που χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν το άδειασμα της ουροδόχου κύστης είναι: ενούρηση, κένωση, ούρηση.
Η διαδικασία κένωσης περιλαμβάνει μια πολύπλοκη αλληλουχία συντονισμένων ενεργειών. Η εγκράτεια περιλαμβάνει μια συντονισμένη προσπάθεια κατακράτησης και εκκένωσης.
- Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, η ουροδόχος κύστη λειτουργεί ως δεξαμενή.
- Κατά την έναρξη της διαδικασίας κένωσης, οι μύες του πυελικού εδάφους συσπώνται και η ουρήθρα κλείνει.
- Όταν τα ούρα αρχίζουν να εισρέουν στην ουροδόχο κύστη, η κύστη διαστέλλεται και η πίεση στο εσωτερικό της είναι χαμηλή. Καθώς ο όγκος της κύστης πλησιάζει τα 300 ml περίπου, η ενδοκυστική πίεση αρχίζει να αυξάνεται.
- Το νωτιαίο αντανακλαστικό κέντρο μεταδίδει νευρικές ώσεις, μέσω του νωτιαίου μυελού, προς το κέντρο ελέγχου στο φλοιό του εγκεφάλου.
- Αυτό οδηγεί σε επίγνωση της ανάγκης για κένωση και το άτομο αποφασίζει είτε να αναβάλλει τη διούρηση, είτε να βρει κάποιο μέρος κατάλληλο για να εκκενώσει την κύστη του.
- Η εκούσια προσπάθεια κένωσης ξεκινά με σύσπαση της κοιλίας, η οποία προκαλεί αύξηση της πίεσης στην ουροδόχο κύστη.
- Η εκκένωση της κύστης ξεκινά με μια συγχρονισμένη αντίδραση σύσπασης του εξωστήρα και χαλάρωσης του πυελικού εδάφους. Αυτό προκαλεί αύξηση της ενδοκυστικής πίεσης και μείωση της ενδουρηθρικής πίεσης. Το αποτέλεσμα είναι ροή των ούρων από την ουρήθρα.
Υπό κανονικές συνθήκες, μετά την κένωση παραμένει ελάχιστη ή και καμία ποσότητα ούρων στην κύστη. Η ποσότητα των ούρων που παραμένουν στην ουροδόχο κύστη μετά την κένωση ονομάζεται μετεκκενωτικός υπολειμματικός όγκος (PVR, postvoid residual volume). Διάφοροι γιατροί δίνουν διαφορετικό ορισμό για τον υψηλό και τον χαμηλό υπολειπόμενο όγκο. Συνήθως, ένα άτομο με όγκο PVR ίσο με 100 έως 150 ml θεωρείται ότι έχει κατακράτηση ούρων.
1.5 Ακράτεια ούρων
Η ακράτεια ούρων (Urinary incontinence, UI) ορίζεται ως η κατάσταση κατά την οποία η ακούσια απώλεια ούρων αποτελεί κοινωνικό πρόβλημα και πρόβλημα υγείας και μπορεί να αποδειχθεί αντικειμενικά (ICS ) ή οποιαδήποτε ακούσια απώλεια ούρων τους τελευταίους μήνες άσχετα με το βαθμό σοβαρότητας (Dionko et al) .
Η ακράτεια μπορεί να είναι σύμπτωμα που εμφανίζεται στο ιστορικό του ασθενούς, σημείο που πιστοποιείται στην κλινική εξέταση ή πάθηση που αποδεικνύεται με ουροδυναμικό έλεγχο (βλ. 1.8). Η ακράτεια μπορεί να είναι παροδική (βραχυχρόνια) ή χρόνια (μακροχρόνια).
Οι επιπτώσεις της είναι υποκειμενικές και εξαρτώνται από το άτομο που εκδηλώνει το πρόβλημα. Το πρόβλημα μπορεί να είναι ήπιο, μέτριας σοβαρότητας ή σοβαρό. Η σοβαρότητα του προβλήματος για το άτομο εξαρτάται επίσης από τη συχνότητα των επεισοδίων ακράτειας.
Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι ακράτειας. Παρόλο που έχουν αναγνωριστεί συγκεκριμένοι τύποι, πρέπει να σημειωθεί ότι κάποιες μορφές αποτελούν συνδυασμό τύπων.
1.5.1 Ακράτεια από προσπάθεια
Η ακράτεια ούρων από προσπάθεια (Stress urinary incontinence, SUI) ορίζεται ως η ακούσια απώλεια ούρων κατά την αύξηση της ενδοκοιλιακής πίεσης, όπως συμβαίνει με το βήχα, το γέλιο, το φτάρνισμα ή το τρέξιμο. Παρατηρείται όταν η ενδοκυστική πίεση υπερβεί τη μέγιστη πίεση απόφραξης της ουρήθρας και δεν υπάρχει σύσπαση του εξωστήρα μυ. Οφείλεται κυρίως σε βλάβη του σφιγκτηριακού μηχανισμού.
Η SUI είναι συχνή, καθώς σε ένα ποσοστό 33% έως 50% των περιπτώσεων η διάγνωση αφορά αυτόν τον τύπο ακράτειας.
Η ακράτεια από προσπάθεια είναι πιο συχνή στις γυναίκες, λόγω της βραχύτερης ουρήθρας των γυναικών, και της μείωσης του μυϊκού τόνου του πυελικού εδάφους. Σε ποσοστό λίγο μικρότερο από το 50%, ο τοκετός αναφέρεται ως το αίτιο της ακράτειας ούρων. Άλλοι παράγοντες είναι η εγκυμοσύνη, η αύξηση βάρους και η εμμηνόπαυση.
Ακράτεια από προσπάθεια μπορεί να εμφανιστεί σε άνδρες που έχουν υποβληθεί σε προστατεκτομή ή σε επέμβαση στο περίνεο.
Τα σημάδια/συμπτώματα της ακράτειας από προσπάθεια περιλαμβάνουν απώλεια μικρής ποσότητας ούρων (σπάνια όταν το άτομο είναι ξαπλωμένο) που συνδέεται με την αύξηση της ενδοκοιλιακής πίεσης (βήχας, γέλιο, τρέξιμο, φτάρνισμα).
1.5.2 Επιτακτική ακράτεια
Η επιτακτική ακράτεια ούρων (urge urinary incontinence) ορίζεται ως η ακούσια απώλεια ούρων που συνδέεται με έντονη επιθυμία για κένωση (επείγουσα ανάγκη). Συχνά σχετίζεται με ακούσιες συσπάσεις του εξωστήρα, κατάσταση που ονομάζεται αστάθεια του εξωστήρα.
Επιτακτική ακράτεια παρατηρείται σε περιπτώσεις νευρολογικών διαταραχών, όπως π.χ. εγκεφαλικό επεισόδιο. Τα άτομα με βλάβη του νωτιαίου μυελού υψηλότερα από το επίπεδο του ιερού, καθώς και τα άτομα με σκλήρυνση κατά πλάκας, συχνά εμφανίζουν ασυνέργεια εξωστήρα-σφιγκτήρα (ακατάλληλη σύσπαση του εξωτερικού σφικτήρα με σύσπαση του εξωστήρα). Άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν στην επιτακτική ακράτεια είναι η δυσκοιλιότητα, η καλοήθης υπερτροφία του προστάτη και οι λοιμώξεις της ουροδόχου κύστης.
Τα σημάδια/συμπτώματα της επιτακτικής ακράτειας περιλαμβάνουν επιτακτική ανάγκη για ούρηση, συχνουρία, απώλεια ούρων σε οποιαδήποτε στάση του σώματος, απώλεια, συνήθως ολόκληρης της ποσότητας των ούρων της κύστης, πιθανή παλινδρόμηση (λόγω συσπάσεων της κύστης) και ακράτεια οποιαδήποτε χρονική στιγμή.
1.5.4 Μικτή ακράτεια ούρων
Μικτή ακράτεια ούρων παρατηρείται όταν συνδυάζονται δύο τύποι. Αυτό συμβαίνει συχνότερα με την ακράτεια από προσπάθεια και την επιτακτική ακράτεια.
1.5.4 Αντανακλαστική ακράτεια ούρων
Η αντανακλαστική ακράτεια ούρων ορίζεται ως η ακούσια απώλεια ούρων λόγω νευρογενών διαταραχών και οφείλεται σε υπεραντανακλαστικότητα του εξωστήρα. Παρατηρείται διαρροή χωρίς να υπάρχει επιθυμία για ούρηση.
Στην αντανακλαστική ακράτεια συμβάλλουν πολλές νευρολογικές παθήσεις, όπως οι κακώσεις του νωτιαίου μυελού, η εγκεφαλική παραλυσία, η σκλήρυνση κατά πλάκας και η δισχιδής ράχη.
Μια συνήθης προσέγγιση για την αντιμετώπιση της αντανακλαστικής ακράτειας είναι ο διαλείποντας καθετηριασμός.
Τα σημάδια/συμπτώματα της αντανακλαστικής ακράτειας είναι η μείωση ή απουσία του αισθήματος πλήρωσης της κύστης, οι ουρολοιμώξεις, η διαρροή ούρων στα διαστήματα μεταξύ των καθετηριασμών και η αυξημένη σπαστικότητα της ουροδόχου κύστης σε άτομα με κάκωση του νωτιαίου μυελού.
1.5.5 Ακράτεια από υπερπλήρωση
Η ακράτεια ούρων από υπερπλήρωση ορίζεται ως η ακούσια απώλεια ούρων που σχετίζεται με υπερβολική διάταση της ουροδόχου κύστης. Το πρόβλημα αυτό μπορεί να συνοδεύεται από μειωμένη κινητικότητα (μικρή συσταλτότητα) του εξωστήρα ή απόφραξη του στομίου της κύστης ή της ουρήθρας.
Αυτός ο τύπος ακράτειας παρατηρείται σε άτομα με βλάβη στο κάτω τμήμα του νωτιαίου μυελού, δευτερευόντως σε φαρμακευτική αγωγή (π.χ. φάρμακα που έχουν ως ανεπιθύμητη ενέργεια την κατακράτηση ούρων), σε νευρολογικές παθήσεις όπως η διαβητική νευροπάθεια, η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη και η σκλήρυνση κατά πλάκας.
Μια συνήθης προσέγγιση για την αντιμετώπιση της ακράτειας υπερπλήρωση είναι ο διαλείποντας καθετηριασμός.
Τα σημάδια/συμπτώματα της ακράτειας υπερπλήρωση είναι η συχνή ή συνεχής διαρροή σταγόνων ούρων, η κένωση μικρών ποσοτήτων με ατελή εκκένωση της κύστης (μεγάλοι υπολειπόμενοι όγκοι), η μειωμένη ροή ούρων, η μειωμένη αίσθηση πλήρωσης της κύστης και οι ουρολοιμώξεις.
1.5.6 Λειτουργική ακράτεια ούρων
Η λειτουργική ακράτεια ούρων ορίζεται ως η ακούσια απώλεια ούρων που δεν σχετίζεται με παθολογικές καταστάσεις ή προβλήματα του ουροποιητικού συστήματος. Η λειτουργική ακράτεια ούρων παρουσιάζεται εδώ για λόγους πληρότητας του κειμένου. Δεν θα συζητηθεί όμως περαιτέρω, καθώς δεν αποτελεί σημείο εστίασης για την τρέχουσα παρουσίαση του προϊόντος.
Αυτός ο τύπος ακράτειας σχετίζεται συνήθως με κάποια μορφή φυσικής ή γνωσιακής βλάβης (ακινησία, νόσος Alzheimer, διανοητική καθυστέρηση, κρανιακό τραυματισμό).
Ο τύπος αυτός πρέπει να διακρίνεται από τους άλλους τύπους μέσω αξιολόγησης του ασθενούς, προκειμένου να διαπιστωθεί εάν υπάρχουν και άλλοι τύποι ακράτειας. Για παράδειγμα, ένα άτομο σε κάποιον οίκο νοσηλείας μπορεί να μην είναι ικανό να φθάσει μέχρι την τουαλέτα, αλλά παράλληλα να εμφανίζει επιτακτική ακράτεια λόγω ουρολοίμωξης.
Τα σημάδια/συμπτώματα της λειτουργικής ακράτειας περιλαμβάνουν απώλεια ολόκληρου του όγκου των ούρων της κύστης, απουσία ενδείξεων για άλλες φυσιολογικές αιτίες και παρουσία άλλων σωματικών ή γνωσιακών αναπηριών.
Υπάρχουν πολλοί μύθοι που σχετίζονται με την ελλιπή γνώση και κατανόηση της ακράτειας. Μερικοί από αυτούς είναι οι παρακάτω:
- Η ακράτεια είναι ένα φυσιολογικό επακόλουθο της γήρανσης.
- Η ακράτεια εμφανίζεται μόνο σε ηλικιωμένα άτομα.
- Η ακράτεια είναι σπάνια.
- Η ακράτεια δεν θεραπεύεται.
1.6 Επιλογές αντιμετώπισης/θεραπείας
Για τη θεραπεία και την αντιμετώπιση της ακράτειας ούρων υπάρχουν πολλές διαθέσιμες επιλογές. Η σωστή εκτίμηση και αξιολόγηση είναι απαραίτητη για να προσδιοριστεί ο τύπος της ακράτειας και οι παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτήν.
Οι διάφορες επιλογές αντιμετώπισης/θεραπείας μπορούν να χρησιμοποιηθούν χωριστά ή σε συνδυασμό με άλλες θεραπείες.
Η συχνότητα των επεισοδίων και οι επιπτώσεις στον τρόπο ζωής αναφέρονται ως οι κύριοι λόγοι για τους οποίους οι πάσχοντες αναζητούν θεραπεία.
Οι επιλογές αντιμετώπισης και θεραπείας που δίνονται παρακάτω έχουν χωριστεί ανάλογα με τον τύπο ακράτειας.
Ακράτεια ούρων από προσπάθεια
- Ασκήσεις πυελικού εδάφους (Kegel)
- Βιοανάδραση
- Ηλεκτρική διέγερση
- Φαρμακευτική αγωγή (α-αδρενεργικοί αγωνιστές, οιστρογόνα)
- Χειρουργική επέμβαση π.χ. επεμβάσεις σφενδόνης, περιουρη¬θρικές ενέσεις διόγκωσης, TVT, επεμβάσεις τεχνητού σφιγκτήρα)
- Πεσσοί
- Κολπικοί κώνοι
- Απορροφητικά υλικά (πάνες ακράτειας)
Επιτακτική ακράτεια ούρων
- Φαρμακευτική αγωγή αντιχολινεργικά, αντισπασμωδικά, αντιβιοτικά)
- Ασκήσεις ουροδόχου κύστης
- Βιοανάδραση
- Ηλεκτρική διέγερση
- Μέθοδοι συγκράτησης π.χ. εξωτερικοί καθετήρες, ασκοί)
- Απορροφητικά υλικά
Αντανακλαστική ακράτεια ούρων
- Φαρμακευτική αγωγή
- Διαλείπων Καθετηριασμός
- Μέθοδοι συγκράτησης π.χ. εξωτερικοί καθετήρες, ασκοί)
- Αντανακλαστική κένωση
Ακράτεια ούρων από υπερπλήρωση
- Επέμβαση
- Φαρμακευτική αγωγή
- Διαλείπων Καθετηριασμός
- Μόνιμος καθετήρας
1.7 Παράγοντες προδιάθεσης στην ακράτεια ούρων
Όπως έχει ήδη συζητηθεί, υπάρχουν πολλές παθήσεις που μπορούν να οδηγήσουν σε προδιάθεση για ακράτεια ούρων. Παρακάτω δίνεται μια ανασκόπηση μερικών από τα αίτια, με βάση κάποιες γενικές κατηγορίες. Ο κατάλογος αυτός δεν είναι πλήρης αλλά έχει σκοπό να αναφέρει μερικούς από τους παράγοντες που δίνονται συνηθέστερα ως παράγοντες προδιάθεσης για την ακράτεια ούρων.
- Φαρμακευτική αγωγή
- Μπορεί να συμβάλλει σε κατακράτηση ούρων π.χ. αντικαταθλιπτικά, αντιισταμινικά, αντισπασμωδικά)
2. Διουρητικά
- Γνωσιακά προβλήματα
- Νόσος Alzheimer
2. Άνοια
- Μειωμένη κινητικότητα
- Αρθρίτιδα
2. Εγκεφαλικό επεισόδιο
3. Νόσος Parkinson
4. Κακώσεις οστών
5. Κακώσεις του νωτιαίου μυελού
6. Πιο αργή κίνηση προς την τουαλέτα λόγω ηλικίας, σωματικών προβλημάτων όπως η αρθρίτιδα, ή δυσκολιών με τα ρούχα
- Περιβαλλοντικοί παράγοντες
- Δύσκολη πρόσβαση σε εγκαταστάσεις υγιεινής
2. Ρουχισμός
3. Φωτισμός
4. Άγνωστο περιβάλλον
- Χειρουργική επέμβαση που τραυματίζει νεύρα ή μύες ή μειώνει την ικανότητα αναγνώρισης των σημάτων κένωσης
- Τραυματικές βλάβες
- Κάκωση του νωτιαίου μυελού
2. Παθήσεις μεσοσπονδύλιου δίσκου
- Συγγενείς διαταραχές
- Μυελοδυσπλασία δισχιδής ράχη)
2. Εγκεφαλική παραλυσία
- Μη τραυματικές διαταραχές
- Σκλήρυνση κατά πλάκας
2. Λοίμωξη HIV
3. Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος
4. Σύνδρομο Guillain-Barre
5. Πρόπτωση ουροδόχου κύστης
6. Υπερτροφία του προστάτη
7. Λοίμωξη της ουροδόχου κύστης
8. Εγκυμοσύνη
9. Τοκετός
- Μεταβολές φυσιολογίας λόγω ηλικίας
- Μειωμένη χωρητικότητα κύστης
2. Αστάθεια εξωστήρα
3. Ιστικές μεταβολές σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες
1.8 Όροι και ορισμοί
Ασκήσεις Kegel: Ασκήσεις των μυών του πυελικού εδάφους που περιλαμβάνουν την επανειλημμένη σύσπαση του πυελικού εδάφους προκειμένου να αυξηθεί η δύναμη των μυών του
Μυϊκή Ασυνέργεια: Διαταραχή του μυϊκού συντονισμού π.χ. ασυνέργεια εξωστήρα-σφιγκτήρα = απουσία συντονισμένης δράσης του εξωστήρα και του σφιγκτήρα)
Βιοανάδραση: Μέθοδος με την οποία παρέχονται πληροφορίες στο άτομο που εκτελεί μυϊκές συσπάσεις του πυελικού εδάφους προκειμένου να δυναμώσουν οι μύες του πυελικού εδάφους. Ένας μετρητής ή μια συσκευή παρακολούθησης συνδέεται σε έναν αισθητήρα που τοποθετείται στον κόλπο ή στο ορθό και παρέχει οπτικές ή ακουστικές πληροφορίες.
Διαλείπων Καθετηριασμός: Ένα πρόγραμμα αντιμετώπισης προβλημάτων της κύστης που περιλαμβάνει την τακτική εκκένωση της κύστης μέσω προσωρινού καθετηριασμού
Δισχιδής ράχη: Γενικός όρος που περιγράφει μια ποικιλία συγγενών ανωμαλιών. Χαρακτηρίζεται από την ατελή σύγκλειση της σπονδυλικής στήλης, η οποία οδηγεί σε διάφορα ελαττώματα του νωτιαίου μυελού.
Ενδοκυστική πίεση: Η πίεση στο εσωτερικό της κύστης
Εννεύρωση: Διέγερση κάποιου οργάνου μέσω των νεύρων
Εξωστήρας: Ο λείος μυς που σχηματίζει την ουροδόχο κύστη
Ηλεκτρική διέγερση: Μέθοδος που χρησιμοποιείται ως βοήθημα κατά την εκπαίδευση στις ασκήσεις πυελικού εδάφους. Μια μήλη προκαλεί συσπάσεις των πυελικών μυών με ηλεκτρικά σήματα.
Κατακράτηση: Ατελής εκκένωση της κύστης, η οποία συνήθως ορίζεται από υψηλό μετεκκενωτικό υπολειμματικό όγκο
Κυστικός: Αυτός που αφορά στην ουροδόχο κύστη. Ο όρος «ενδοκυστικός» αφορά στο εσωτερικό της κύστης.
Μετεκκενωτικός υπολειμματικός όγκος: Βλ. υπολειμματική ποσότητα ούρων, παρακάτω
Μόνιμος καθετήρας: Καθετήρας που διαθέτει μπαλόνι συγκράτησης και τοποθετείται εντός της ουροδόχου κύστης προκειμένου να επιτρέπει τη συνεχή απορροή των ούρων
Νυκτουρία: Αφύπνιση λόγω της επιθυμίας για ούρηση
Ουρηθρικό στόμιο: Το εξωτερικό στόμιο απομάκρυνσης των ούρων
Ουροδυναμικός έλεγχος: Οι εργαστηριακές μετρήσεις πιέσεων, όγκου και ροής καθώς και ο συνδυασμός αυτών των παραμέτρων που δείχνει την λειτουργική κατάσταση του κατώτερου ουροποιητικού συστήματος διαγιγνώσκοντας έτσι τις περισσότερες λειτουργικές ανωμαλίες. Οι επιμέρους ή ειδικές μεθοδοι και μετρήσεις είναι:
1. Μέτρηση της ροής των ούρων
2. Κυστεομετρία ή Κυστεομανομετρία)
3. Μετρηση των ενδοουρηθρικών πιέσεων
4. Σημειο Διαφυγής
5. Μακροχρόνια ουροδυναμική καταμέτρηση Ambulatory Urodynamics)
Παλινδρόμηση Ανάδρομη ροή
Σκλήρυνση κατά πλάκας: Νόσος που προσβάλλει την καλυπτήρια στιβάδα μυελίνη) των νεύρων του κεντρικού νευρικού συστήματος. Συνήθως εμφανίζεται σε νεαρούς ενήλικες. Είναι προϊούσα νόσος και χαρακτηρίζεται από περιόδους ύφεσης και επιδείνωσης. Μπορεί να προκαλέσει ακράτεια.
Υπεραντανακλαστικότητα εξωστήρα: Ακούσιες συσπάσεις του εξωστήρα που σχετίζονται με νευρολογικές διαταραχές
Υπολειμματική ποσότητα ούρων: Ποσότητα ούρων που απομένουν στην κύστη μετά την κένωση. Εάν η ουροδόχος κύστη δεν εκκενωθεί πλήρως, τα ούρα λιμνάζουν γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε λοίμωξη. Η ποσότητα αυτή ονομάζεται και «μετεκκενωτικός υπολειμματικός όγκος»
Δεκτά όλα τα ταμεία
Γιατί Εμάς;
- Γιατί μάθαμε να δίνουμε λύσεις
- Προσαρμόζουμε τις γνώσεις μας στην κάθε περίπτωση ξεχωριστά
- Εφαρμόζουμε τα υλικά μας σύμφωνα με τις ανάγκες σας
Οι Υπηρεσίες μας
- Κατ΄ οίκον επίσκεψη δωρεάν
- Αποστολή δειγμάτων δωρεάν
- Διαρκής επικοινωνία και εκπαίδευση
